اپيدميولوژی اسهال

· راه های انتقال اسهال
· راههاي انتقال عوامل عفوني ايجاد كننده اسهال معمولا از طريق مدفوعي- دهاني منتقل مي‌گردد كه شامل خوردن آب و غذاي آلوده مي‌باشد تعدادي از رفتارهاي خاص انتقال پاتوژنهاي روده‌اي را افزايش داده و در نتيجه خطر ابتلا به اسهال را افزايش مي‌دهد كه عبارتند از:
- خطر ابتلا به اسهال شديد در كودكاني كه شير مادر نمي‌خورند بيشتر است.
- استفاده از بطري شير مصنوعي و پستانك
- نگهداري غذا در درجه حرارت اتاق : باعث تکثير ميکروبی می شود.

- استفاده از آب و غذاي آلوده

- عدم شستشوي دستها پس از دفع مدفوع شيرخواران

فاكتورهاي ميزبان كه حساسيت نسبت به اسهال راافزايش مي دهد: 5 فاکتورفاكتورهاي زيادي درميزبان درارتباط باافزايش بروز، شدت ويا حدت اسهال مي باشدكه شامل:

ـ سوء تغذيه: شدت، حدت وخطرمرگ اسهال دركودكان باسوئ تغذيه افزايش مي يابدبخصوص درآنهائيكه سوء تغذية شديد دارند.
ـ سرخك: اسهال واسهال خوني دركودكان مبتلا به سرخك وآنهائيكه در4هفتة گذشته سرخك داشته اندشايعتروشديدترمي باشد، كه به علت كاهش سطح ايمني ناشي ازسرخك مي باشد.
ـ كمبودايمني ياكاهش ايمني: كه مي تواندموقتي (مثل) بعدازبرخي ازعفونتهاي ويروسي (مثل سرخك) وياطولاني مثل افرادمبتلابه AIDS. وقتي كاهش ايمني شديدباشداسهال مي تواندبه علت پاترژنهاي غيرمعمول ايجادشده ويامي تواند طولاني گردد.
ســــــــــــــــن:اكثرحملات اسهال دردوسال اول زندگي اتفاق مي افتد، بيشترين شيوع درگروه سني 6تا11 ماه وقتي كه غذاي كمكي شروع مي شودمي باشد. اكثرپاتوژنهاي روده اي حداقل ايمني نسبي را تحريك كرده وتوجيه گر كاهش شيوع بيماري دركودكان بزرگتروبالغين است.

فــــــــــــصل:دربسياري ازمناطق جغرافيايي به وضوح شيوع فصلي وجوددارد. درآب وهواي معتدل، اسهال ميكروبي بيشتردرفصول گرم سال پيش مي آيد، درحاليكه اسهالهاي ويروسي بخصوص اسهال ناشي ازروتاويروس حداكثرميزان خود رادرزمستان خواهدداشت.



مؤثرترين راه هاي پيشگيري از اسهال
1- تغذيه با شيرمادر
2-فعاليتهاي اختصاصي بهداشت محيط
1-كنترل بهداشت محيط و مراكز تهيه و فروش مواد غذايي و اماكن عمومي
2-بهداشت هوا
3-كنترل مراكز يونساز
4-كنترل بهداشت محيط بيمارستانها بخصوص برنامه تفكيك زباله عفوني
5-مبارزه با حشرات و جوندگان
6-كنترل و نظارت بر سموم و مواد شيميايي
7-فعاليت آموزشی تبليغاتی
8-انجام بهسازي محيط در شرايط اپيدمي بيماريهاي عفوني روده‌اي و نظارت بر اجرا
3- استفاده از توالت بهداشتي : برخلاف باور عمومي ، مدفوع کودکان خردسال به مراتب آلوده تر از مدفوع بزرگسالان است . لذا حتي کودکان خردسال نيز بايد از توالتهاي بهداشتي استفاده کنند . اگر کودکان خارج از توالت اجابت مزاج نمايند بايد بلافاصله مدفوعشان جمع آوري شده ، داخل توالت ريخته يا مدفون گردد .
4-استفاده از آب آشاميدني سالم : آب لوله کشي سالمترين آب آشاميدني است . آب ساير منابع اغلب داراي ميکروب است . حتي آب صاف و زلال نيز ممکن است حاوي ميکروب باشد .
آب های معدنی
محتوای فلوراید بیشتر آب‌‌های بسته‌بندی شده در بطری پایین است، در حالی که ‌این ماده برای حفظ سلامت دندان‌‌ها و استخوان‌‌ها ضروری است و آب لوله کشی منبع مناسبی برای تامین آن است.یخ بستن آب درون بطری موجب ایجاد ترکیبات سرطان‌زا می‌شود و نباید درجه خنک کردن بطری تا میزان یخ بستن آب آن کاهش پیدا کند.
خانواده هايي که به آب لوله کشي سالم دسترسي ندارند نيز مي توانند با اقدامات زير از ابتلا به بيماريها بخصوص اسهال پيشگيري نمايند .
1 - محل مدفوع و فاضلاب
بايد حدود ۱۵-۱۰ متر دورتر از منبع آب مصرفي براي پخت غذا ، آشاميدن ، حمام کردن و شستشو نگاهداشته شوند .

2-سطل ها، طناب ها و کوزه ها برای جمع آوری آب استفاده می شود بايد پاکيزه نگه داشته شوند.

3 - حيوانات را از منابع آب آشاميدني دور نگهدارند .

در صورتي که آب لوله کشي وجود ندارد با جوشانيدن آب مي توان از ابتلا به اسهال و ساير بيماريها پيشگيري کرد .


انواع اسهال در مطالعات اپيدميولوژيك:
1- اسهال حاد آبکی
2- اسهال خونی
3- اسهال پايدار:حدود 10% از دوره هاي حاد تبديل به اسهال پايدار مي‌شوند و 35% از اسهال ها به اسهال پايدار تبديل مي‌شوند

عوامل اسهال

عوامل انگلی


ژيارديازيس‌
ميزان‌ بروز در نقاط مختلف‌دنيا از ۵ تا ۵۰ درصد متفاوت‌است‌. عقيده‌ بر اين‌ بود كه‌انسان‌ تنها مخزن‌ ژيارديالامبليا مي‌باشد، ولي‌ امروزه‌عقيده‌ بر اين‌ است‌ كه‌ ژيارديا،سگ‌ و سگ‌ آبي‌ را نيز مبتلامي‌سازد.
آميبيازيس‌

ميزان‌ بروز عفونتهاي‌ آميبي‌ درسراسر جهان‌ از ۵ درصد تا ۸۱درصد تغيير مي‌كند. تخمين‌زده‌ مي‌شود كه‌ ۱۰ درصدجمعيت‌ در سرتاسر جهان‌ به‌آنتامباهيستوليتيكا آلوده‌هستند.
شيگلوز
هر دو جنس‌ به‌طور مساوي‌ مبتلا مي‌شوند.
شايع‌ترين‌ سن‌ براي‌ بيماري‌دومين‌ و سومين‌ سال‌ زندگي‌است‌. عفونت‌ به‌ دلايل‌ نامعلوم‌در ۶ ماه‌ اول‌ نادر است‌.شيرمادر كه‌ در مناطق‌ آندميك‌حاوي‌ آنتي‌ باديهايي‌ بر ضدآنتي‌ژنهاي‌ بيماري‌زاي‌ اين‌ارگانيسم‌ است‌، ممكن‌ است‌ درتوجيه‌ اين‌ شيوع‌ سني‌ كمك‌كننده‌ باشد. آب‌ و غذاي‌ آلوده‌ وانتقال‌ شخص‌ به‌ شخص‌در اكثر نقاط جهان‌ مكانيسم‌اصلي‌ انتقال عفونت‌ است‌.
عوامل باکتريايی:

وبا
وبا نوعی اسهال آبکی کشنده ای است. عوارض وبا در نتیجه زهرابه ای که به وسیله عامل بیماریزای آن ترشح می شود ایجاد می گردد .
تاريخچه
وبا يكي از بيماريهاي با همه گيريهاي بزرگ براي نوع بشر مي باشد . قدرت آن در مبتلا كردن ناگهاني تعداد زيادي از مردم در جوامع كه بدون درمان مي تواند در عرض چند ساعت موجب نابود شدن انسان گردد بيماري را بصورت يك تهديد بين المللي در آورده است.
از زمان هاي بسيار قديم تا به حال وبا هميشه در دلتاي رودخانه هاي گنگ و برهما پوترا در هند و پاكستان وجود داشته است ، در سال1817 از سرزمين اصلي خود انتشار يافته و در قرن 19 و اوايل قرن 20 بصورت همه گيري شديد، كشورهاي بسياري را آلوده كرد.





كمتر از 5% علل اسهالهاي حاد را تشكيل مي دهد.

بيش از 90% موارد بيماري خفيف بوده و تشخيص باليني آن از سايراسهالهاي حاد مشكل است.

مخزن اصلي وبا آبهاي سطحي آلوده به مدفوع است.
بيشتر در نقاط گرم و مرطوب پيدا مي شود.
در مردان بيشتر از زنان است.
در مناطق آندميك ميزان بروز در كودكان بيشتر از بالغين است .

عفونت ویروسی :

آدنوویروسها (ADENOVIRUSES)

آدنوویروسها در تمام دنیا پراکنده اند و انسان مخزن اصلی آنهاست . انتقال بیماری از راه تماس نزدیک و طولانی صورت میگیرد . در طی دوره حاد عفونت و یک تا سه هفته بعد ازآن ویروس در ترشحات تنفسی یا چشمی یا هر دو وجود دارد . مدفوع عده زیادی از افراد آلوده نیز حاوی ویروس است که میتواند منشاء آلودگی باشد .
بیماریهای ناشی از این ویروسها در تمام سنین اتفاق میافتد اما در بین کودکان شایعتر و بیش از 50 درصد آنها بدون نشانه بالینی هستند .

روتاويروس ها (ROTAVIRUSES)

گاستروآنتريت روتاويروسي داراي دو خصوصيت شيوع فصلي و انتشار در گروه سني خاص ميباشد .
در مناطق معتدله حداكثر شيوع بيماري در ماههاي زمستان است و گزارشات رابطه اين نوع اسهالها را با هواي سرد و خشك تاييد مي كند . بنظر تجمع انسانها در مكانهاي بسته و رطوبت كم چنين محيط هايي سبب انتقال ويروس از طريق مجاري تنفسي ميگردد .
قسمت اعظم موارد عفونتهاي روتاويروس با نشانه هاي باليني در بچه هايی كه سن آنها كمتر از پنج سال است مشاهده ميشود
اسهال در كودكان
اسهال بين کودکان متداول است و تخمين زده شده که 82 ميليون کودک 0 تا 5 ساله مبتلا به اسهال هستند و اسهال ها از نظر شدت به هم متفاوت هستند. بيشترين شيوع اسهال در بين کودکان در نيجريه گزارش شده است که در هر 10 کودک 4 نفر در يک بازه 2 هفته ای به اسهال مبتلا هستند.
بيشتر انواع اسهال در کودکان کوتاه مدت است،توسط يک ويروس ايجادمي شود، و خودبخود خوب مي شود.
علل اسهال
اسهال در کودکان و شيرخواران علل متفاوتي دارد؛شامل بيماري،عفونت،حساسيت غذايي،آنتي بيوتيکها و مصرف زياد ميوه يا آب ميوه. برخي انواع اسهال ممکن است با تغيير رژيم غذايي بهبود يابد.

توصيه ها

1-شستن دست ها : بچه ها عادت دست خود را به سمت دهان می برند.
2- زماني استراحت دادن به دستگاه گوارش درمان معمول بود،ولي امروزه اعتقاد بر اين است که تداوم تغذيه، اسهالي را ايجاد مي کند که راحتتر درمان مي شود.بيشتر کودکان قادر هستند با افزايش دريافت غذاي مصرفي ،مواد مغذي دفعي از راه اسهال را جبران کنند.
3-بستني يخي يا ژله منابع خوبي از مايعات هستند،بويژه اگر کودک استفراغ مي کند . بخصوص اگر معده با يک عفونت تحريک شده باشد مهم است.
4-براي بيشتر کودکان ،نوشيدن مايعات اضافي کافيست،ولي گاهي لازم است مايعات داخل وريدي تجويز شود.مايعات تجويزي داخل وريدي سريعتر کم آبي را تصحيح مي کنند.
البته بايد توجه داشت مصرف آب به تنهايی درست نيست و بايد به همراه ساير مواد لازم برای حفظ حالت پايدار بدن مصرف شود برای همين از ors استفاده می شود.

در جهان بيماری اسهال حاد بين کودکان کوچکتر از 5 سال يک عامل اصلی مرگ و مير باقی مانده . يک کميته ی پيشرفته از سازمان جهانی بهداشت اخيراً تخمين زده که اسهال سبب 19% از 11 ميليون مرگ ايجاد شده در کودکان است و بعد از آن عفونتهای ريوی با 18% در رده ی دوم قرار دارند و اين دو به عنوان علل اصلی مرگ در کودکان هستند.

عفونت های شديد اسهالی در بچه ها،در کشور های در حال توسعه به طور متناوب اتفاق می افتد که علت آن :
1- کمبود سلامت محيطی
2- کمبود بهداشت فردی
3-تامين نامناسب آب
4- فقر

اين درست نيست که فقط بگوييم اين مشکل در کشورهای در حال توسعه وجود دارد. اسهال در کشورهای توسعه يافته نيز 1 تا 3 بار در هر کودک در هر سال است و هزينه های سنگين اقتصادی به دنبال دارد و عوامل ايجاد اسهال در کشورهای توسعه يافته و صنعتی عبارتند از:
1-استفاده از مراکز مراقبت روزانه
2- فقدان تغذيه با شير مادر
3-برخورد با آب و غذای آلوده
4- ارتباط با افراد مبتلا

پس نتيجه ميگيريم که اين بيماری محدود به مرزها نمی شود و پيشگيری در کشورهای در حال توسعه نه تنها به نفع آنهاست بلکه موجب بهبود وضعيت در کشورهای صنعتی و توسعه يافته نيز میشود.